Đọc tỷ giá là đọc cả một nền kinh tế

29/12/2025 - 17:344 phút đọc

(Banker.vn) Tỷ giá không vận động độc lập, mà phản ánh sự tương tác giữa chính sách tiền tệ, thương mại và dòng vốn đầu tư

Tỷ giá là gì?

Tỷ giá là mức giá trao đổi giữa hai đồng tiền. Khi tỷ giá USD/VND được niêm yết ở mức 26.000, điều đó có nghĩa để có được 1 đô la Mỹ cần bỏ ra 26.000 đồng Việt Nam.

Khi tỷ giá USD/VND tăng, điều đó có nghĩa là VND đang yếu đi so với USD. Ngược lại, khi tỷ giá USD/VND giảm, điều đó phản ánh VND lên giá so với USD

margin: 15px auto;" />

Các loại tỷ giá vận hành trong nền kinh tế

Tỷ giá trung tâm do Ngân hàng Nhà nước công bố hàng ngày là điểm neo quan trọng trong chính sách điều hành. Mức tỷ giá này không dùng để giao dịch, mà là để thể hiện quan điểm và định hướng điều hành của cơ quan quản lý. Khi tỷ giá trung tâm được điều chỉnh tăng dần theo thời gian, thị trường có thể hiểu rằng nhà điều hành đang chấp nhận mức mất giá nhất định của đồng nội tệ để thích ứng với bối cảnh quốc tế.

Từ tỷ giá trung tâm, các ngân hàng thương mại niêm yết giá mua và bán ngoại tệ. Ví dụ, trong cùng một ngày, tỷ giá mua USD có thể quanh 26.200 đồng và giá bán ra ở mức 26.600 đồng. Khoảng chênh lệch giữa giá mua và bán phản ánh chi phí vốn, mức độ rủi ro và tình trạng cung cầu ngoại tệ trong hệ thống ngân hàng.

Song song với thị trường chính thức, tỷ giá trên thị trường tự do tồn tại như một thước đo tâm lý. Khi tỷ giá tự do cao hơn đáng kể so với tỷ giá ngân hàng, điều đó thường cho thấy kỳ vọng nắm giữ ngoại tệ đang gia tăng. Tuy nhiên, chênh lệch này không phải lúc nào cũng phản ánh thiếu hụt ngoại tệ thực sự, mà nhiều khi xuất phát từ tâm lý phòng thủ của người dân và doanh nghiệp.

Những yếu tố tác động đến tỷ giá

Yếu tố quan trọng nhất quyết định tỷ giá vẫn là cung và cầu ngoại tệ. Khi nền kinh tế xuất khẩu thuận lợi, dòng USD từ hàng hóa, dịch vụ và kiều hối chảy về nhiều hơn, nguồn cung ngoại tệ dồi dào giúp tỷ giá ổn định. Ngược lại, khi nhập khẩu tăng nhanh, đặc biệt là các mặt hàng chiến lược như năng lượng, nguyên liệu sản xuất, nhu cầu ngoại tệ gia tăng sẽ gây áp lực lên đồng nội tệ.

Chênh lệch lãi suất giữa các quốc gia là yếu tố mang tính dẫn dắt trong bối cảnh toàn cầu hóa tài chính. Khi lãi suất USD duy trì ở mức cao, việc nắm giữ đồng USD trở nên hấp dẫn hơn, khiến dòng vốn có xu hướng quay về các thị trường phát triển. Điều này tạo ra áp lực lên tỷ giá của nhiều nền kinh tế mới nổi, ngay cả khi các yếu tố nội tại không xấu đi.

Chính sách điều hành của ngân hàng trung ương giữ vai trò then chốt trong việc ổn định tỷ giá. Thông qua công cụ lãi suất, dự trữ ngoại hối và các thông điệp định hướng, cơ quan quản lý có thể tác động mạnh đến kỳ vọng thị trường. Sự ổn định của tỷ giá có thể không đến từ việc cung cầu hoàn toàn cân bằng, mà từ niềm tin rằng nhà điều hành đủ nguồn lực và quyết tâm để can thiệp khi cần thiết.

Bên cạnh đó, yếu tố tâm lý thường khiến tỷ giá biến động nhanh. Những cú sốc địa chính trị, biến động trên thị trường tài chính quốc tế hay các thông tin mang tính đồn đoán đều có thể khiến nhu cầu nắm giữ ngoại tệ tăng vọt trong thời gian ngắn.

Tỷ giá ảnh hưởng thế nào đến doanh nghiệp niêm yết?

Ảnh hưởng của tỷ giá lên doanh nghiệp thể hiện rõ nhất qua cơ cấu doanh thu, chi phí và nợ vay. Với doanh nghiệp xuất khẩu, phần lớn doanh thu được ghi nhận bằng ngoại tệ, trong khi chi phí chủ yếu phát sinh bằng VND. Khi tỷ giá tăng, doanh thu quy đổi sang nội tệ tăng theo, giúp cải thiện lợi nhuận nếu chi phí không biến động tương ứng.

Ngược lại, các doanh nghiệp nhập khẩu nguyên vật liệu hoặc hàng hóa đầu vào bằng USD sẽ chịu áp lực chi phí khi tỷ giá tăng. Nếu không thể chuyển phần chi phí tăng thêm này sang giá bán, biên lợi nhuận sẽ bị thu hẹp. Đây là rủi ro thường thấy ở các ngành phụ thuộc lớn vào nguyên liệu nhập khẩu.

Rủi ro tỷ giá trở nên rõ nét nhất với các doanh nghiệp vay nợ ngoại tệ. Một khoản vay vài triệu USD có thể không đáng kể khi tỷ giá ổn định, nhưng chỉ cần tỷ giá tăng thêm vài phần trăm, chi phí chênh lệch tỷ giá phát sinh có thể làm thay đổi đáng kể lợi nhuận cả năm. Trong nhiều trường hợp, lợi nhuận kế toán sụt giảm mạnh không đến từ hoạt động kinh doanh cốt lõi, mà từ biến động tỷ giá.