Trong bối cảnh Việt Nam tham gia ngày càng nhiều Hiệp định thương mại tự do (FTA), quy tắc xuất xứ ngày càng giữ vai trò then chốt trong việc quyết định khả năng hưởng ưu đãi thuế quan của hàng hóa xuất khẩu. Tuy nhiên, theo các cơ quan quản lý, vấn đề không chỉ nằm ở việc “có FTA”, mà quan trọng hơn là cách thức doanh nghiệp và cơ quan quản lý cùng thực thi quy tắc xuất xứ một cách thống nhất, minh bạch và hiệu quả.
Trao đổi về thực tiễn cấp Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O), ông Hoàng Đức Minh - chuyên viên Phòng Xuất xứ hàng hóa cho rằng, việc áp dụng đúng quy tắc xuất xứ phụ thuộc rất lớn vào mức độ hiểu biết và sự phối hợp của doanh nghiệp với cơ quan cấp C/O ngay từ khâu chuẩn bị hồ sơ.
margin: 15px auto;" />Chuẩn hóa thực thi quy tắc xuất xứ để doanh nghiệp tận dụng hiệu quả FTA. Ảnh: Cấn Dũng
Theo ông Minh, trong nhiều trường hợp, cùng một mặt hàng xuất khẩu nhưng doanh nghiệp có thể lựa chọn các tiêu chí xuất xứ khác nhau. Việc lựa chọn này không sai, song đòi hỏi doanh nghiệp phải hiểu rõ logic của từng tiêu chí, chuẩn bị hồ sơ đầy đủ và kê khai chính xác.
“Cơ quan cấp C/O không lựa chọn tiêu chí thay cho doanh nghiệp. Doanh nghiệp tự quyết định và tự chịu trách nhiệm về tiêu chí mình áp dụng”, ông Minh nhấn mạnh.
Ông Hoàng Đức Minh cho biết, cơ quan cấp C/O hiện thực hiện song song hai cơ chế: kiểm tra trước khi cấp và hậu kiểm sau cấp, tùy theo mức độ rủi ro của hồ sơ. Cách tiếp cận này nhằm tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, đồng thời bảo đảm tính tin cậy của C/O Việt Nam khi được cơ quan hải quan nước nhập khẩu kiểm tra.
“Chuẩn hóa quy trình không có nghĩa là siết chặt một cách máy móc, mà là làm rõ trách nhiệm của từng bên. Doanh nghiệp cần kê khai trung thực, lưu trữ chứng từ đầy đủ; cơ quan quản lý dựa trên hồ sơ để xem xét, có cơ chế hậu kiểm khi cần thiết”, ông Minh phân tích.
Trên thực tế, nhiều rủi ro phát sinh không đến từ bản thân quy tắc xuất xứ, mà từ việc doanh nghiệp chưa nắm chắc cách áp dụng, hoặc chưa chủ động trao đổi sớm với cơ quan cấp C/O khi gặp vướng mắc. Khi hồ sơ thiếu nhất quán hoặc không đủ cơ sở chứng minh, ưu đãi thuế quan có thể bị từ chối hoặc bị thu hồi sau hậu kiểm, gây ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả xuất khẩu.
Chuẩn hóa thực thi quy tắc xuất xứ giúp doanh nghiệp tận dụng tốt hơn ưu đãi từ các FTA, nâng cao uy tín hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế. Khi quy trình được vận hành minh bạch, nhất quán, C/O sẽ thực sự trở thành công cụ hỗ trợ xuất khẩu, thay vì là điểm nghẽn trong hội nhập.
Theo ông Hoàng Đức Minh, trong bối cảnh các thị trường nhập khẩu ngày càng tăng cường kiểm tra xuất xứ, việc phối hợp chặt chẽ giữa doanh nghiệp và cơ quan quản lý ngay từ đầu sẽ giúp giảm đáng kể rủi ro. Khi doanh nghiệp hiểu đúng quy định và chuẩn hóa hồ sơ, quá trình cấp C/O sẽ thuận lợi hơn, đồng thời hạn chế khả năng bị đối tác nước ngoài yêu cầu xác minh lại.