Đâu là điểm “kích nổ” về chính sách để Việt Nam bứt phá về công nghệ?

Ngày 7/6, Quốc hội tiến hành chất vấn đối với Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt. Có đến 120 đại biểu đăng ký chất vấn Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt. Đây là số đại biểu đăng ký nhiều nhất từ đầu kỳ chất vấn.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và công nghệ Huỳnh Thành Đạt trả lời chất vấn

Tiến hành chất vấn, đại biểu Lê Thanh Vân - đoàn Cà Mau đề nghị, Bộ trưởng cho biết, trong năm qua, số đề tài nghiên cứu sử dụng ngân sách nhà nước có bao nhiêu đề tài được đưa vào ứng dụng? Trong số đó có bao nhiêu đề tài mang lại kết quả thiết thực?

“Bên cạnh đó, đâu là điểm “kích nổ” về chính sách để Việt Nam bứt phá về công nghệ, đặc biệt là trong lĩnh vực quản lý nhà nước, phát triển kinh tế và bảo vệ quốc phòng, an ninh của Tổ quốc?” - ông Vân nêu rõ.

Theo đại biểu Trần Thị Hồng Thanh - đoàn Ninh Bình, để phát triển thị trường khoa học và công nghệ từ năm 2011 đến nay, bộ máy quản lý nhà nước về khoa học và công nghệ đã được kiện toàn từ Trung ương đến địa phương cùng nhiều văn bản quy phạm pháp luật liên quan được ban hành. Chính phủ cũng đã ban hành Chương trình phát triển thị trường khoa học và công nghệ quốc gia đến năm 2030.

Mặc dù vậy, thị trường khoa học và công nghệ Việt Nam hiện nay vẫn còn hạn chế. Đề nghị Bộ trưởng cho biết nguyên nhân vì sao thị trường khoa học và công nghệ Việt Nam vẫn chưa phát triển? Trong thời gian tới cần tập trung thực hiện giải pháp căn cơ nào để phát triển thị trường khoa học công nghệ?.

Đồng thời, đề nghị Bộ trưởng cho biết, thời gian tới cần có cơ chế, chính sách như nào để nâng cao năng lực hấp thụ, thúc đẩy ứng dụng, đổi mới nghiên cứu và phát triển công nghệ của các doanh nghiệp?.

Trả lời chất vấn, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt cho biết, những năm qua, Đảng, Nhà nước, Quốc hội rất quan tâm đến khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Trong bối cảnh kinh tế khó khăn, Quốc hội vẫn bố trí kinh phí cho ngành và Bộ Khoa học Công nghệ với tỷ lệ 0,64% GDP.

Hoạt động khoa học và công nghệ rất đặc thù, bởi bản chất nghiên cứu là tìm cái mới, có thể thành công, thất bại hoặc thành công sớm hay muộn. Vì vậy, việc tính toán cụ thể bao nhiêu đề tài đã đưa vào ứng dụng là điều rất khó xác định. "Điều quan trọng là xác định được kết quả đó trước hết phục vụ cho phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao năng lực đội ngũ nghiên cứu, đóng góp vào uy tín của các viện, trường đại học" - Bộ trưởng nhấn mạnh

Thực tế cho thấy, kết quả nghiên cứu đã góp phần nâng cao xếp hạng các trường đại học trong khu vực và quốc tế. Hiện đã có 9 trường xuất hiện trên bản đồ xếp hạng trên thế giới. Đây là kết quả phát triển khoa học, đổi mới sáng tạo. "Các đề tài đều có rủi ro, độ trễ, đôi khi không phải đề tài nào cũng có kết quả, nhất là trong công tác chuyển giao, thương mại hóa" - Bộ trưởng nói.

Theo Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ, cơ chế, chính sách hiện nay còn nhiều vướng mắc, còn nhiều nội dung cần tháo gỡ, trong đó có nghị định về quản lý sở hữu tài sản công; Luật Sở hữu trí tuệ. Do đó, Bộ sẽ kiến nghị Chính phủ điều chỉnh chính sách, tạo điều kiện cho việc chuyển giao công nghệ, đáp ứng nhu cầu phát triển.

Trước vấn đề đại biểu Trần Thị Hồng Thanh đưa ra, ông Đạt cho biết Bộ đã ban hành nhiều quy định, thông tư thúc đẩy chuyển giao khoa học công nghệ và mang lại nhiều kết quả, ứng dụng công nghệ mới, tiên tiến vào các ngành y tế, viễn thông, giao thông vận tải. Một số ngành có sức cạnh tranh quốc tế, tham gia sâu vào chuỗi ứng dụng.

Dù vậy, có một số chính sách chưa phát huy tác dụng, tiếp cận doanh nghiệp khó, dịch vụ đi kèm chưa hiệu quả, ngân sách hạn hẹp. Bộ sẽ kiến nghị Chính phủ điều chỉnh cơ chế chính sách phù hợp thực tiễn, đặc biệt thúc đẩy chương trình tìm kiếm chuyển giao làm chủ công nghệ từ nước ngoài vào Việt Nam.

Tranh luận tiếp, đại biểu Lê Thanh Vân cho rằng, điểm “kích nổ” trong chính sách để Việt Nam bứt phá về khoa học công nghệ chính là nhân tài. Chỉ có nhân tài, nhất là nhân tài khoa học và công nghệ mới có thể làm thay đổi diện mạo khoa học và công nghệ Việt Nam. “Thứ tự ưu tiên lựa chọn các chính sách để “kích nổ” trong công nghệ đó là phát triển nhân tài ở các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo, blockchain, công nghệ thông tin, công nghệ vật liệu mới” - ông Vân nói.

Ông Nguyễn Lân Hiếu - đoàn Bình Định cũng nêu, định hướng phát triển nhân tài thực hiện rất khó khăn, đề nghị Bộ trưởng nêu giải pháp chiêu mộ nhân tài về Bộ làm việc", ông Hiếu đặt vấn đề.

Về thu hút nhân tài, Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt nói đây là điều rất trăn trở khi ông nhận công tác ở Bộ, cũng như trước đây ở cơ sở giáo dục đại học. "Có chủ trương, nhưng khi triển khai rất loay hoay do vướng quy định, luật công chức, viên chức, quy định về tài chính" - Bộ trưởng nói.

Vừa qua, Bộ triển khai Nghị quyết 27 về xây dựng đội ngũ tri thức, Bộ đang xây dựng đề án, cố gắng để thật sự thu hút được nhà khoa học trong và ngoài nước về làm việc, cống hiến hiệu quả nhất. Bộ sẽ lấy ý kiến cơ quan quản lý, địa phương và các nhà khoa học, mong đại biểu Quốc hội đóng góp cho đề án này.