Trước kia, giá hồ tiêu nội địa chỉ dao động quanh 60.000-80.000 đồng/kg, nhưng kể từ tháng 5/2024, giá đã tăng gấp đôi, thậm chí gấp ba và duy trì ở mức cao cho đến nay. “Cơn sốt giá” này không chỉ phản ánh sự khan hiếm nguồn cung toàn cầu, mà còn hé lộ những thay đổi sâu sắc trong chiến lược sản xuất và xuất khẩu của ngành hồ tiêu Việt Nam.
“Cú sốc tháng 6/2024” và bước ngoặt của thị trường hồ tiêu
Từ quý II/2024, thị trường hồ tiêu Việt Nam bước vào chu kỳ tăng giá mạnh. Theo tính toán của Sở Giao dịch Hàng hóa Việt Nam (MXV), chỉ trong hai tháng 5 và 6, giá đã vọt hơn 50.000 đồng/kg, đạt đỉnh giữa tháng 6 khi cán mốc 180.000 đồng/kg - mức cao nhất trong 10 năm. Theo Hiệp hội Hồ tiêu và Cây gia vị Việt Nam (VPSA), giá hồ tiêu nội địa tăng trung bình hơn 70% chỉ trong nửa đầu năm, đánh dấu “cú sốc giá” lớn nhất trong nhiều năm qua.
Diễn biến giá hồ tiêu nội địa từ tháng 1/2024 đến nay
Nguyên nhân không chỉ đến từ tâm lý thị trường, mà chủ yếu bắt nguồn từ sự thiếu hụt nguồn cung mang tính toàn cầu. Năm 2024, nhiều quốc gia sản xuất lớn như Việt Nam, Brazil, Ấn Độ và Indonesia đồng loạt sụt giảm sản lượng 10-20% do thời tiết cực đoan. Tại Brazil, mưa lớn kéo dài khiến nhiều vườn tiêu bị úng rễ; trong khi ở Ấn Độ, hạn hán và sâu bệnh làm năng suất giảm mạnh. Hiện tượng El Nino cũng gây khô hạn nghiêm trọng tại Indonesia, làm chậm tiến độ thu hoạch.
Trong khi đó, nhu cầu tiêu thụ toàn cầu vẫn tăng ổn định 3-4% mỗi năm, đặc biệt từ các thị trường Nam Á và Trung Đông. Sự mất cân đối cung - cầu khiến giá quốc tế leo thang nhanh chóng.
Yếu tố địa chính trị càng khiến thị trường thêm phức tạp. Căng thẳng tại Biển Đỏ và kênh đào Suez làm gián đoạn vận tải quốc tế, chi phí logistics tăng mạnh, tác động trực tiếp tới nhóm hàng gia vị, trong đó có hồ tiêu.
Việt Nam quốc gia chiếm 35-40% sản lượng và hơn 50% kim ngạch xuất khẩu hồ tiêu toàn cầu cũng chịu ảnh hưởng kép. Mọi biến động trong sản xuất nội địa đều nhanh chóng khuếch đại tác động lên giá thế giới.
Sau giai đoạn lao dốc 2018-2020, diện tích hồ tiêu trong nước giảm mạnh khi nông dân chuyển sang các cây trồng có lợi nhuận cao hơn như sầu riêng, cà phê. Đến cuối năm 2024, diện tích hồ tiêu chỉ còn khoảng 110.500 ha, giảm gần 30% so với năm 2017. Tuy nhiên, năng suất trung bình vẫn ở mức 26 tạ/ha, gần gấp đôi bình quân thế giới giúp sản lượng đạt khoảng 200.000 tấn, mang lại kim ngạch xuất khẩu 1,32 tỷ USD trong năm 2024.
Dù diện tích nhỏ hơn nhiều so với cà phê, cao su hay điều, hồ tiêu vẫn thuộc nhóm nông sản có giá trị kinh tế cao nhất trên đơn vị diện tích. Năm 2024, thu nhập từ hồ tiêu tăng gấp đôi, mang lại niềm tin cho người trồng sau nhiều năm khủng hoảng giá.
Tuy nhiên, việc tái canh vẫn chậm do chi phí đầu vào cao và tâm lý e ngại rủi ro. Giá cây giống hiện ở mức 20.000-25.000 đồng/cây, trong khi chi phí chăm sóc tiếp tục leo thang. Khi nguồn cung thu hẹp, nông dân có xu hướng giữ hàng chờ giá cao, còn doanh nghiệp phải tăng thu mua để hoàn tất hợp đồng. “Hiệu ứng găm hàng” khiến giá tiếp tục leo thang, đưa thị trường hồ tiêu bước vào giai đoạn thiếu cung mang tính cơ cấu không còn chỉ là biến động ngắn hạn theo mùa vụ.
“Giá neo cao” - xu hướng nào cho những tháng cuối năm?
Bước sang năm 2025, thị trường hồ tiêu tiếp tục được hỗ trợ bởi cán cân cung - cầu nghiêng về phía thiếu hụt. Nhu cầu tại các thị trường chủ lực như Ấn Độ, Trung Quốc, Đức và Mỹ duy trì ổn định, thậm chí tăng nhẹ nhờ xu hướng sử dụng gia vị tự nhiên. Trong khi đó, vụ thu hoạch 2025 tại Việt Nam chỉ đạt khoảng 180.000 tấn, giảm 10.000 tấn so với năm trước do ảnh hưởng của El Nino, khiến nguồn cung trong dân nhanh chóng cạn kiệt.
Sản lượng và giá trị xuất khẩu hồ tiêu Việt Nam
Theo Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), 9 tháng đầu năm nay, Việt Nam xuất khẩu khoảng 188.000 tấn hồ tiêu, kim ngạch đạt 1,27 tỷ USD, giảm 6,3% về lượng nhưng tăng tới 28,7% về giá trị. Giá xuất khẩu bình quân đạt 6.774 USD/tấn, cao hơn 37% so với cùng kỳ 2024, cho thấy dù khối lượng giảm, ngành vẫn tăng trưởng mạnh về giá trị.
Một yếu tố khác củng cố mặt bằng giá cao là chính sách thương mại toàn cầu. Việc doanh nghiệp Việt Nam hiện hạn chế nhập tiêu thô từ Brazil để tái xuất, thay vào đó ưu tiên thu mua trong nước. Cùng với lượng hàng tồn kho thấp, giá hồ tiêu nội địa được giữ ổn định quanh 150.000-151.000 đồng/kg, hình thành “mặt bằng giá mới” của thị trường.
Tuy nhiên, giới chuyên gia nhận định đà tăng mạnh khó lặp lại trong ngắn hạn. Một mặt, dòng vốn đầu cơ đang chuyển hướng sang các mặt hàng khác như cà phê có tính thanh khoản cao hơn; mặt khác, tỷ giá USD mạnh cùng chính sách tiền tệ thắt chặt tại nhiều nước nhập khẩu có thể tạm thời làm giảm sức mua.
Thêm vào đó, yêu cầu ngày càng khắt khe về chất lượng và truy xuất nguồn gốc từ EU, Mỹ buộc doanh nghiệp xuất khẩu phải đầu tư mạnh vào chế biến sâu, làm tăng chi phí và thu hẹp biên lợi nhuận.
Thời tiết vẫn là ẩn số lớn. Sự trở lại của La Niña và các cơn bão cuối năm có thể ảnh hưởng đến năng suất vụ 2026, khiến thị trường tiếp tục bất ổn trong trung hạn.
Theo ông Nguyễn Đức Dũng - Phó Tổng Giám đốc MXV, những tháng cuối năm 2025, giá hồ tiêu nội địa nhiều khả năng duy trì quanh 150.000-151.000 đồng/kg và có thể tiến sát 155.000 đồng/kg nếu nguồn cung tiếp tục thắt chặt. Dù vậy, biên độ dao động có thể lớn do dòng vốn dịch chuyển giữa các mặt hàng nông sản chủ lực. Về dài hạn, mặt bằng giá cao hiện nay phản ánh sự cân bằng mong manh giữa cung và cầu. Rủi ro giảm sâu là không lớn, song dư địa bứt phá mạnh cũng đã hạn chế. Hồ tiêu Việt Nam đang bước vào giai đoạn “neo giá cao” - một chu kỳ mới của ngành.
Nếu tái cơ cấu cây trồng, đẩy mạnh chế biến sâu và xây dựng thương hiệu quốc gia, hồ tiêu Việt Nam hoàn toàn có thể duy trì vị thế trên bản đồ gia vị toàn cầu, đồng thời mang lại giá trị bền vững hơn cho người nông dân.