Các dạng tâm lý trong đầu tư chứng khoán và cách khắc phục

Tâm lý đầu tư chứng khoán là gì?

Tâm lý của nhà đầu tư luôn đóng vai trò quan trọng giữ cho thị trường ổn định. Khi giao dịch trên thị trường chứng khoán, ngoài am hiểu kiến thức thị trường thì yếu tố tâm lý cũng quyết định sự thành công của kế hoạch.

Tâm lý nhà đầu tư chứng khoán là sự phản ánh thái độ của họ trước các diễn biến thị trường, chi phối hành vi và quyết định của nhà đầu tư khi giao dịch và ảnh hưởng đến thành công hay thất bại của kế hoạch. Chính vì thế, việc nghiên cứu tâm lý học trong đầu tư chứng khoán là vô cùng quan trọng bởi nó không chỉ giúp nhà đầu tư không bị sa vào các bẫy tâm lý, bình tĩnh phân tích thị trường và đưa ra lệnh mua hoặc bán hợp lý.

Các dạng tâm lý trong đầu tư chứng khoán và cách khắc phục

Cần có tâm lý vững vàng khi tham gia đầu tư chứng khoán

Các đặc điểm của tâm lý trong đầu tư chứng khoán

Khi thực hiện mua bán hoặc giao dịch bất cứ thứ gì mang lại rủi ro đều tạo cho con người những trạng thái tâm lý khác nhau. Đầu tư chứng khoán được xem là một kênh đầu tư đánh nhanh thắng nhanh. Nó mang lại nhiều rủi ro và tâm lý bất an khi đầu tư. Bạn đầu tư càng lớn thì sự không an toàn càng vây quanh. Dưới đây là một số đặc điểm tâm lý trong đầu tư chứng khoán.

Khao khát lợi nhuận nhanh chóng

Khi đầu tư sang thị trường chứng khoán thì bất kỳ ai cũng muốn có lợi nhuận thật nhanh và thật nhiều. Đây là một dạng tâm lý phổ biến trong chứng khoán cho những người mới bắt đầu trong công cuộc đầu tư vào chứng khoán.

Chứng khoán được biết đến là một kênh đầu tư mạo hiểm nhưng lợi nhuận cực kỳ cao. Khao khát lợi nhuận quá mức sẽ khiến cho nhà đầu tư đưa ra những quyết định sai lầm như không kiên nhẫn với những hạn mục ngắn hạn và chấp nhận rủi ro khi đầu tư.

Tâm lý FOMO - sợ bỏ lỡ cơ hội

Tâm lý Fomo rất phổ biến ở các nhà đầu tư chứng khoán

FOMO là viết tắt của Fear Of Missing Out tức là sợ bỏ lỡ mất cơ hội. Ví dụ, khi bạn bán cổ phiếu với mức lợi nhuận kỳ vọng là 20% nhưng sau khi bán giá cổ phiếu đó lại tiếp tục tăng. Lúc này, bạn sẽ cảm thấy hối tiếc vì mình đã bán.

Ngược lại, khi cổ phiếu đang giảm điểm, nhà đầu tư nhanh chóng bán tháo để hạn chế thua lỗ, nhưng sau đó giá đảo chiều tăng lên, bạn lại tiếc nuối vì đã bán mất.

Tâm lý đám đông

Tâm lý đám đông hay còn gọi là tâm lý bầy đàn được dùng để chỉ sự bắt chước lẫn nhau của một nhóm các nhà đầu tư, dẫn đến những hành động theo đám đông. Khi thấy những nhà đầu tư khác cùng mua một mã chứng khoán sẽ thôi thúc những nhà đầu tư ít kinh nghiệm, thiếu thông tin cũng chạy theo, chấp nhận mua cổ phiếu với giá cao và tin rằng sẽ có người mua lại nó với giá cao hơn, từ đây dễ tạo ra giá ảo.

Đầu tư vào bất kỳ mã cổ phiếu, trái phiếu phải được đúc kết từ sự phân tích, nghiên cứu thị trường và tiềm năng của chúng thì mới là cổ phiếu bền vững. Tuy nhiên, các nhà đầu tư luôn có tâm ký bầy đàn sợ bỏ lỡ các cơ hội đầu tư cho người khác. Dẫn đến hiện trạng ai đầu tư gì thì mình cũng đầu tư theo.

Tâm lý bầy đàn trong đầu tư chứng khoán cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến bong bóng kinh tế. Những minh chứng về bong bóng kinh tế cho thấy các nhà đầu tư ra sức đầu cơ các tài sản vì họ sợ đánh mất cơ hội ngon cho người khác.

Lạc quan – Sự kỳ vọng lợi nhuận

Đây là hành vi tâm lý phổ biến nhất trong đầu tư chứng khoán và có thể gây sai lệch khi dự đoán xu hướng thị trường. Nhà đầu tư khi quá tự tin thường sẽ dẫn đến những sai lầm như không quan trọng việc đa dạng hóa danh mục, không thường xuyên theo dõi thông tin và diễn biến để điều chỉnh kế hoạch dự phòng…cũng chính vì thế, họ dễ dàng bị ảnh hưởng bởi các biến động lên xuống của giá cổ phiếu cũng như thị trường chung.

Đặc biệt sau khi họ đã thu được một số lợi nhuận ban đầu thì tâm lý lạc quan còn vượt mức đối với danh mục đầu tư của họ. Họ tin tưởng rằng thị trường chứng khoán sẽ đi lên và đầu tư của họ sẽ luôn mang lại lợi nhuận. Sự kỳ vọng quá mức vào lợi nhuận và sự lạc quan quá mức khiến cho họ lờ đi các yếu tố phi hợp lý về tiềm năng phát triển của các dự án đầu tư.

Tâm lý sợ thua lỗ

Đặt lợi nhuận kỳ vọng hợp lý sẽ tránh được rủi ro không cần thiết

Đã đầu tư thì không ai mong muốn bị thua lỗ, mất tiền, tuy nhiên, bạn phải chấp nhận việc thua lỗ như một khả năng của kế hoạch. Có những khoản đầu tư phải chấp nhận thua lỗ trong giai đoạn đầu, vượt qua được giai đoạn này thì nhà đầu tư mới bắt đầu có lãi. Nếu ác cảm với thua lỗ có thể sẽ khiến bạn mất đi cơ hội tốt trong tương lai.

Mất niềm tin thị trường

Khi họ trải qua quá nhiều sự thất bại khi đầu tư chứng khoán thì xuất hiện tâm lý mất niềm tin vào thị trường. Khi thị trường bị rớt giá mạnh và không có khả năng phục hồi khiến cho nhà đầu tư sợ hãi không dám đặt tiền vào thị trường chứng khoán

Tin tức tiêu cực cũng khiến nhà đầu tư mất niềm tin thị trường. Tin tức rất quan trọng khi đầu tư chứng khoán. Các thông tin tiêu cực về chính trị, khủng hoảng kinh tế sẽ khiến cho các nhà đầu tư ngại tham gia đầu tư mới

Ảnh hưởng của tâm lý trong đầu tư chứng khoán khi đầu tư

Để đầu tư thành công trong thị trường chứng khoán đòi hỏi bạn phải có một tâm lý vô cùng vững vàng cũng như có kiến thức và kinh nghiệm. Nếu như nhà đầu tư bị tâm lý khi đầu tư chứng khoán sẽ ảnh hưởng đến các quyết định đầu tư như:

Chấp nhận rủi ro cao khi đầu tư

Khi bạn lạc quan quá mức hoặc khao khát lợi nhuận sẽ dẫn đến việc bỏ qua các rủi ro khi đầu tư. Lúc này bạn quyết định đầu tư dựa trên cảm xúc mà rời đi các nguyên tắc, kỹ thuật cơ bản khi đầu tư. Bạn định giá tài sản đầu tư vượt quá mức giá trị thực của chúng.

Tâm lý bầy đàn khiến cho bạn tin vào các thông tin quá tích cực, thiếu sự hợp lý dẫn đến việc đưa ra quyết định sai lầm. Nó không sự trên yếu tố về tiềm năng của danh mục đầu tư mà dựa vào cảm xúc của bạn.

Bỏ qua những cơ hội đầu tư hấp dẫn

Tâm lý sợ lỗ hoặc mất niềm tin vào thị trường sẽ khiến bạn bỏ qua các cơ hội đầu tư hấp dẫn. Bạn chỉ tập trung đầu tư ngắn hạn để thúc đẩy khả năng sinh lời một cách nhanh chóng mà bỏ qua các dự án đầu tư dài hạn.

Bán tháo thị trường

Khi bạn nghe các thông tin tiêu cực và không đánh giá chính xác được tiềm năng cơ hội của tài sản đầu tư, Bạn sẽ bị lung lay tâm lý và bán chứng khoán quá sớm. Tâm lý thua lỗ cũng khiến cho bạn không tự tin vào danh mục đầu tư và lo sợ nó sẽ giảm giá nên nhà đầu tư sẽ bán cắt lỗ.

Cách có được tâm lý tốt khi đầu tư chứng khoán

Chứng khoán là kênh đầu tư kiếm về lợi nhuận rất cao và cũng đi kèm nhiều rủi ro. Thị trường luôn luôn có những biến động, giá lên xuống đột ngột và bất ngờ. Nhà đầu tư cần giữ tâm lý vững chắc để có thể tỉnh táo nhìn nhận và phân tích thị trường một cách chính xác, đưa ra quyết định đúng đẵn mà không dựa vào cảm xúc.

Để đưa ra quyết định đầu tư thì bạn cần dựa trên các nguyên tắc cơ bản như sau:

• Phân tích báo cáo tài chính để có cái nhìn tổng quan về cơ cấu nợ, doanh thu và lợi nhuận qua các năm;

• Tình hình cổ phiếu trong 12 tháng gần nhất để xem được thị trường chứng khoán đang đi xuống, đang chững lại hay đi lên.

Hiểu rõ doanh nghiệp mà minh muốn đầu tư: Đây là yếu tố vô cùng quan trọng, quyết định sự thành bại của khoản đầu tư. Bạn không thể rót tiền vào lĩnh vực hay doanh nghiệp mà mình không hiểu biết. Hãy tìm hiểu doanh nghiệp đó đang hoạt động thế nào, vị trí trong ngành nghề, lĩnh vực ra sao, đội ngũ quản lý thế nào và báo cáo kinh doanh quý, năm có khả quan hay không…

Bên cạnh đó, bạn cũng cần liệt kê ra những mục tiêu ngắn hạn, dài hạn để có thể phân bổ tài sản hợp lý cho từng giai đoạn.

Đầu tư dài hạn giúp giảm thiểu rủi ro

Bên cạnh đó, không nên đặt mục tiêu quá cao về lợi nhuận: Đặt kỳ vọng lợi nhuận cao quá mức sẽ dễ mua phải những cổ phiếu nhiều rủi ro. Khi một mã trong danh mục đầu tư bị thua lỗ sẽ ảnh hưởng đến tâm lý của nhà đầu tư, dễ dẫn đến quyết định sai lầm cho các khoản đầu tư khác.

Lợi nhuận là một phần tất yếu khi đầu tư nhưng đó không phải là yếu tố tiên quyết. Đầu tư là hoạt động dài hạn bạn nên biết nhìn xa trông rộng. Bạn chỉ nên đặt ra những kỳ vọng ở mức hợp lý mà bạn có thể đạt được. Trong đầu tư chứng khoán, mức lợi nhuận thông thường có thể đạt được vào khoảng 15 đến 20%/năm.

Khi hạ lợi nhuận kỳ vọng xuống thì bạn mới có thể tỉnh táo để lựa chọn đúng mã cổ phiếu ổn định và an toàn. Điều này giúp tâm lý nhà đầu tư chứng khoán sẽ ngày càng được vững chắc.