Vì sao hơn 1.500 cô đỡ thôn bản ngừng hoạt động?

Giải pháp chăm sóc sức khỏe kịp thời cho bà con vùng đồng bào dân tộc

Được hình thành từ những năm 90 của thế kỷ trước, đội ngũ cô đỡ thôn bản ra đời đã đóng góp không nhỏ trong công tác chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số, đặc biệt trong việc giảm tử vong mẹ và trẻ sơ sinh.

Cùng chung tay thực hiện chính sách hỗ trợ cô đỡ thôn bản

Cô đỡ thôn bản là những người sinh sống tại cộng đồng dân tộc thiểu số, sử dụng ngôn ngữ của dân tộc mình để truyền đạt cho người dân thôn bản những thông tin quan trọng về chăm sóc sức khỏe, đồng thời cung cấp dịch vụ làm mẹ an toàn ngay tại thôn bản.

Để trở thành cô đỡ thôn bản, mỗi học viên phải trải qua quá trình học tập ít nhất 6 tháng theo chương trình và nội dung đào tạo của Bộ Y tế. Theo thống kê, đến nay toàn quốc đã có 3.077 cô đỡ thôn bản được đào tạo. Với kiến thức, kỹ năng được đào tạo và thực hành tại các bệnh viện, các cô đỡ thôn bản đã có thể chăm sóc bà mẹ khi có thai và sinh con, đỡ đẻ an toàn, phát hiện các tai biến ở bà mẹ và trẻ sơ sinh, thực hiện kỹ năng cứu sống cơ bản và chuyển tuyến kịp thời.

Phát biểu tại hội nghị “Cùng chung tay thực hiện chính sách hỗ trợ đội ngũ cô đỡ thôn bản, vì sức khỏe bà mẹ và trẻ em vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi” diễn ra ngày 10/3, Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn khẳng định: “Cô đỡ thôn bản người dân tộc thiểu số tại các vùng khó khăn là một giải pháp tạm thời nhưng rất hiệu quả trong giai đoạn hiện nay, nhằm giúp gỡ bỏ những rào cản về địa lý, văn hóa và kinh tế khiến cho phụ nữ người dân tộc thiểu số không thể tiếp cận được tới các dịch vụ khám thai, đỡ đẻ an toàn và chăm sóc sau sinh”.

Ông Y Thông - Thứ trưởng, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Dân tộc - cũng chia sẻ: "Uỷ ban Dân tộc ghi nhận những công lao to lớn của đội ngũ các cô đỡ thôn bản đã ngày đêm không quản nắng mưa, "vác tù và hàng tổng", đi từng ngõ, gặp từng nhà, tuyên truyền vận động, tư vấn, can thiệp, hỗ trợ, giúp đỡ phụ nữ dân tộc thiểu số trong quá trình mang thai, sinh nở, chăm sóc trẻ em. Công sức của đội ngũ cô đỡ thôn bản đã giúp các thai phụ tiếp cận, sử dụng dịch vụ y tế, hạn chế tai biến không đáng có, giảm đáng kể tỷ lệ tử vong mẹ, trẻ em".

Vì sao hơn 1.500 cô đỡ thôn bản ngừng hoạt động?

Mặc dù Việt Nam đã ban hành nhiều quyết sách quan trọng để duy trì, củng cố và phát triển đội ngũ cô đỡ thôn, bản, tuy nhiên do việc thực thi các chính sách còn có sự khác nhau giữa các địa phương, dẫn tới việc duy trì hoạt động của đội ngũ cô đỡ gặp nhiều khó khăn, nhiều địa phương không bố trí kinh phí hỗ trợ cho cô đỡ thôn, bản hoạt động.

Tại hội nghị đã đưa ra thông tin đáng lo ngại: 1.528 cô đỡ thôn bản đã ngừng hoạt động do không có kinh phí

Theo báo cáo của các địa phương, tính đến hết tháng 1/2023 đã có 1.528 cô đỡ thôn bản được đào tạo nhưng đã ngừng hoạt động do không có kinh phí. Hiện tại, số cô đỡ thôn, bản được hưởng phụ cấp giảm xuống chỉ còn 911 người, trong đó có 732 người kiêm nhiệm thêm nhiệm vụ của nhân viên y tế thôn bản.

Ông Y Thông dẫn số liệu điều tra thống kê thực trạng kinh tế - xã hội 53 dân tộc thiểu số năm 2019 cho thấy, 23,8% phụ nữ dân tộc thiểu số sinh con thứ 3 trở lên, bình quân 1 phụ nữ sinh 2,35 con, cao hơn mức bình quân của cả nước là 2,09 con, cá biệt có 5 dân tộc thiểu số có mức sinh cao nhất là: Mảng (4,97 con/phụ nữ), Chứt (3,82 con/phụ nữ), Cơ lao (3,71 con/phụ nữ), La Hủ (3,68 con/phụ nữ), Mông (3,57 con/phụ nữ).

Còn khoảng 12% phụ nữ mang thai không đến các cơ sở y tế khám thai lần thứ nhất; tỷ lệ này rất cao ở dân tộc La Hủ 54,7%, La ha 36,5%, Mảng 34,1%. Vẫn còn 13,6% phụ nữ dân tộc thiểu số không sinh con tại cơ sở y tế, 3,9% sinh con tại nhà có cán bộ chuyên môn đỡ, 9,5% sinh con tại nhà không có cán bộ chuyên môn đỡ; một số dân tộc như Mảng, Mông, Cống và La Hủ có tỷ lệ sinh con tại nhà không có cán bộ chuyên môn đỡ rất cao, lần lượt là 50,6%, 38,8%, 37% và 36,5%.

Đáng buồn là tỷ suất chết trẻ em dân tộc thiểu số dưới 1 tuổi chiếm tới 2,2% (cá biệt dân tộc La Hủ 6,6%, dân tộc Lự 5,9%, dân tộc Si La 5,1%...). Vùng dân tộc thiểu số và miền núi vẫn còn 16,5% trạm y tế chưa đạt chuẩn quốc gia; gần 1/5 trạm y tế chưa có bác sỹ; 16,5% thôn chưa có nhân viên y tế thôn bản.

Cần có hành động sát sao hơn tới cô đỡ thôn bản

Phát biểu tại sự kiện, bà Lesley Miller - Phó Trưởng đại diện UNICEF Việt Nam nhấn mạnh, sức khỏe và sự sống còn của bà mẹ vẫn là một trong những nội dung được ưu tiên hàng đầu trong các chương trình nghị sự về sức khỏe và sự phát triển của đất nước.

Hội nghị vận động chính sách hỗ trợ đội ngũ cô đỡ thôn bản thu hút sự quan tâm của các đại biểu

Để có thể duy trì những tiến bộ vượt bậc mà Việt Nam đã đạt được trong những thập kỷ qua, hơn bao giờ hết cần có nhiều nỗ lực hơn nữa để đảm bảo tất cả bà mẹ, bất kể thuộc dân tộc nào hay đến từ đâu đều có thai kỳ khỏe mạnh, được cán bộ y tế có kỹ năng chăm sóc khi sinh.

"Các cô đỡ thôn bản ở miền núi và vùng sâu, vùng xa là tài sản quý giá trong hệ thống chăm sóc sức khỏe ban đầu. Việc duy trì và mở rộng mạng lưới cô đỡ thôn bản có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc cải thiện kết quả sức khỏe bà mẹ, cứu sống các bà mẹ và trẻ sơ sinh", bà Lesley Miller nói.

Bà Lesley Miller cũng đề xuất lĩnh vực cần được Bộ Y tế, các bộ, ngành liên quan và chính quyền cấp tỉnh tiếp tục quan tâm, có hành động sát sao hơn nữa, gồm: Tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện chính sách, chương trình liên quan đối với cô đỡ thôn bản, đặc biệt là ở tuyến tỉnh.

Bên cạnh đó, cần xây dựng, cập nhật các nghị quyết và kế hoạch hành động, hướng dẫn thực hiện cấp quốc gia và cấp tỉnh để hỗ trợ đầy đủ cho việc đào tạo, triển khai, vận hành, duy trì đội ngũ cô đỡ thôn bản, bao gồm việc phân bổ ngân sách đầy đủ trong bối cảnh tăng cường nguồn nhân lực cho hệ thống chăm sóc sức khỏe ban đầu ở Việt Nam…

Trước thực trạng đáng lo ngại nêu trên, Uỷ ban Dân tộc cũng đề nghị Bộ Y tế phối hợp chặt chẽ với Uỷ ban Dân tộc và các bộ, ngành Trung ương trong việc kiểm tra, rà soát, nghiên cứu, xây dựng, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện chính sách đối với đội ngũ cô đỡ thôn bản.

Chính quyền, hệ thống chính trị cơ sở các cấp vùng dân tộc thiểu số và miền núi xác định rõ vai trò, vị trí của cô đỡ thôn bản; quan tâm chỉ đạo, tổ chức triển khai có hiệu quả các chương trình mực tiêu quốc gia, nhất là thực hiện đúng, đầy đủ chính sách hỗ trợ của nhà nước đối với cô đỡ thôn bản.