Xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc, cách nào để chắc chân thị trường?

Theo số liệu Hiệp hội Rau quả Việt Nam, 7 tháng năm 2023, xuất khẩu sầu riêng thu về 1,1 tỷ USD. Như vậy, loại quả này chính thức lọt vào “câu lạc bộ xuất khẩu tỷ USD” của ngành nông nghiệp.

Sầu riêng xuất khẩu Trung Quốc được lựa chọn với nhiều tiêu chí khắt khe, quả phải tròn và đảm bảo độ chín già

Ông Đặng Phúc Nguyên - Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam - cho biết, nguyên nhân xuất khẩu sầu riêng tăng mạnh là do tháng 5 và 6 vào mùa thu hoạch rộ loại quả này ở các tỉnh phía Nam nên lượng hàng xuất sang thị trường Trung Quốc tăng đột biến. Từ tháng 8 tới cuối năm sẽ bước vào chính vụ thu hoạch ở Tây Nguyên. Do đó, sản lượng sẽ tăng vọt và xuất khẩu sầu riêng vượt 1 tỷ USD.

Hiện, giá thu mua sầu riêng đang tăng mạnh do hàng miền Tây vào cuối vụ. Tại các nhà vườn, giá sầu riêng loại một đang rao bán 85.000 - 100.000 đồng/kg, cao gấp đôi so với cùng kỳ năm ngoái.

Gần đây, giá sầu riêng Việt Nam được doanh nghiệp và tiểu thương Trung Quốc mua giá cao. Ngoài ra, thời gian vận chuyển ngắn, sản phẩm của Việt Nam luôn tươi ngon nên có sức cạnh tranh mạnh so với hàng Thái.

Giá sầu riêng đang tăng cao, nhưng bên cạnh niềm vui, nhiều nhà vườn và doanh nghiệp còn nơm nớp lo lắng với tình trạng làm giá, tranh mua tranh bán khiến thị trường hỗn loạn. Quan trọng hơn, việc đẩy lượng, đẩy giá, "mua non, bán non" trong khi không kiểm soát tốt về chất lượng dẫn đến nguy cơ "vỡ trận".

Do đó, vấn đề quản lý chất lượng sản phẩm, mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói cũng cần được quan tâm để đảm bảo uy tín của sầu riêng Việt Nam có thể cạnh tranh lâu dài.

Sầu riêng Việt Nam chủ yếu xuất sang Trung Quốc, chiếm 95% tổng trị giá xuất khẩu nhóm hàng này của cả nước.

“Người tiêu dùng phổ thông tại Trung Quốc có xu hướng mua những thùng sầu riêng mà bên trong có 6 quả, với cân nặng dao động từ 18 - 20kg/thùng. Chia trung bình, sầu riêng thành phẩm cần đạt khối lượng trung bình từ 3 - 3,5kg, thay vì mua lẻ từng quả”, ông Ngô Xuân Nam - Phó Giám đốc Văn phòng Thông báo và Điểm hỏi đáp quốc gia về vệ sinh dịch tễ và kiểm dịch động thực vật (Văn phòng SPS Việt Nam) - Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn - chia sẻ và cho biết, đó là điều mà một số quốc gia sản xuất sầu riêng lớn như Thái Lan đã làm được. Họ đáp ứng gần như trọn vẹn thị hiếu của Trung Quốc.

Tuy nhiên, vấn đề này hiện là thách thức với người nông dân Việt Nam. Trong quá trình chăm sóc, nước ta có xu hướng tăng cường sử dụng phân bón để kích thích quả lớn. Khảo sát một số vùng trồng lớn tại tỉnh Đắk Lắk cho thấy, tỷ lệ sầu riêng có khối lượng từ 3,5 - 5kg của Việt Nam khá lớn.

Nếu đóng gói 6 quả lớn như vậy, khối lượng thùng sầu riêng có thể lên tới 25kg. Điều ấy không phù hợp với quy cách mà Trung Quốc mong muốn. Ngay cả khi xuất khẩu sang nước bạn, người tiêu dùng cũng không sẵn sàng trả nhiều tiền hơn cho phần hàng họ cho là vượt quá nhu cầu sử dụng.

“Để đưa sầu riêng vào sâu hơn, tiếp cận nhiều hơn với khách hàng Trung Quốc nhà vườn lưu ý tới độ đồng đều của thành phẩm khi thu hoạch, làm thế nào để xếp vừa 6 quả một thùng 20kg”, ông Ngô Xuân Nam khuyến cáo

Một vấn đề nữa được đầu mối thông tin về SPS tại Việt Nam đưa ra, là việc kiểm soát hình thức, mẫu mã sầu riêng sau thu hoạch.

Tại các vựa sầu riêng hiện nay, đa phần người dân thu hoạch bằng cách cắt rồi hứng sầu riêng bằng bao tải. Cộng thêm những rủi ro liên quan tới đóng gói, vận chuyển, gai sầu riêng có thể bị dập. Việc này dẫn đến lớp biểu bì của sầu riêng bị phá vỡ, dẫn tới hơi ẩm, vi sinh vật có thể xâm nhập vào. Nhẹ thì sẽ dẫn đến mất hương vị tươi ngon của sầu riêng. Nặng hơn thì có thể gây thối và làm hỏng quả nếu để lâu.

Cuối cùng, là về thời điểm thu hoạch sầu riêng. Theo tính toán, thời gian sầu riêng từ lúc ra hoa đến lúc cho thu hoạch quả là khoảng 100 ngày. Sầu riêng chín cây được cắt vào khoảng ngày thứ 90 – 92. Do sầu riêng chín dần từ dưới lên, nếu thu hoạch thì sầu riêng chỉ nặng cân mà không đảm bảo hương vị tốt nhất, thậm chí không chín khi tới tay người tiêu dùng. Nếu thu hoạch muộn hơn, sầu riêng có thể bị chín dọc đường, dẫn đến hiện tượng nứt vỏ.

Là loại quả nhạy cảm với thời tiết, sầu riêng còn có thể bị “sượng cơm” nếu gặp mưa. Ông Ngô Xuân Nam khuyến cáo, bên cạnh các biện pháp kiểm soát hiện tượng “sượng cơm” như bón phân bón vừa đủ, trồng sầu riêng bằng phương pháp nhân giống vô tính, quản lý lượng nước chặt chẽ, không để đất bị thừa nước, độ ẩm quá cao, nhà vườn cần lưu ý thêm vào lúc thu hoạch. Nếu gặp mưa, người dân cần để thời gian thu hoạch chậm lại vài ngày để quả sinh trưởng trở lại bình thường. Bằng không, sẽ ảnh hưởng tới chất lượng sản phẩm.

Ngoài việc tuân thủ những điều khoản trong Nghị định thư, người dân, HTX, doanh nghiệp và toàn bộ ngành hàng sầu riêng cần đặc biệt quan tâm tới thị hiếu của thị trường xuất khẩu. Có như vậy, chúng ta mới có thể phát triển bền vững.

Đối với sầu riêng, thị hiếu của thị trường Trung Quốc nói riêng và các quốc gia nói chung là ưa chuộng các quả có hình dáng tròn đều, bất kể to hay nhỏ. Với những quả như vậy, người tiêu dùng luôn tin tưởng là sẽ có nhiều "cơm" (phần ăn được). Ngoài ra, quả có nhiều múi, với các múi nổi rõ bên ngoài cũng là một điểm cộng.

Về màu sắc, cần tính toán để khi sang đến thị trường tiêu thụ, sầu riêng có vỏ màu xanh vàng, thể hiện là quả sắp chín, độ ngọt vừa đạt. Nếu để vỏ có màu vàng rực, nghĩa là quá chín; hoặc vỏ toàn màu xanh, chứng tỏ chưa chín, người tiêu dùng sẽ không lựa chọn.

Sầu riêng trên thế giới chủ yếu trồng ở Đông Nam Á. Trong đó, Việt Nam hiện đứng thứ 3 về diện tích và sản lượng sầu riêng, sau Indonesia (gần 1,4 triệu tấn/năm), Thái Lan (hơn 1,2 triệu tấn/năm). Nắm bắt thị hiếu tiêu dùng của thị trường xuất khẩu, mà ở đây là thị trường Trung Quốc sẽ giúp sầu riêng Việt đứng vững tại thị trường này.