Ứng phó với những “cơn gió ngược” của nền kinh tế

Kinh tế đối mặt thách thức

Ngân hàng Thế giới (WB) vừa công bố cập nhập kinh tế vĩ mô Việt Nam tháng 5/2023. Nội dung của báo cáo của WB cho thấy, kinh tế Việt Nam dù đã được cải thiện, song vẫn đang đối mặt với những khó khăn, thách thức.

Chỉ số sản xuất công nghiệp tăng nhẹ 0,5% trong tháng 4/2023, cải thiện so với mức giảm 2,0% trong tháng 3/2023

Tháng 4/2023, Chỉ số sản xuất công nghiệp tăng nhẹ 0,5%, cải thiện so với mức giảm 2,0% trong tháng 3/2023. Tuy nhiên, một số ngành sản xuất như dệt may, giày dép và sản phẩm da, điện tử, máy tính, điện thoại di động, phương tiện có động cơ… tiếp tục giảm trong tháng 4 cũng như 4 tháng đầu năm so với cùng kỳ 2022.

Tháng 4/2023 cũng ghi nhận xuất và nhập khẩu hàng hóa giảm. Trong đó, xuất khẩu giảm giảm 17,1% so với cùng kỳ và nhập khẩu giảm 20,5%. Sự sụt giảm trong xuất khẩu chủ yếu xuất phát từ sự suy giảm giảm đáng kể trong xuất khẩu các mặt hàng chủ chốt trong tháng 4/2023, bao gồm: Điện thoại thông minh, giảm 31% so với cùng kỳ; máy tính, giảm 8% so với cùng kỳ, máy móc, giảm 14% so với cùng kỳ, dệt may giảm 24% so với cùng kỳ, và giày dép, giảm 10% so với cùng kỳ.

Sản xuất công nghiệp hàng tiêu dùng trong nước, bao gồm thực phẩm và đồ uống cũng như xăng dầu tiếp tục mở rộng, phần nào phản ánh sự tăng trưởng của nhu cầu nội địa trong tháng 4. Trong khi, chỉ số PMI (Chỉ số quản lý thu mua) của Việt Nam cũng đã giảm xuống 46,7 vào tháng 4/2023 từ mức 47,7 vào tháng trước đó, cho thấy các điều kiện kinh doanh dự kiến tiếp tục chưa được cải thiện trong thời gian tới.

Về tăng trưởng bán lẻ của Việt Nam, theo Ngân hàng Thế giới mới chỉ ở mức độ “vừa phải” khi hiệu ứng cơ sở thấp sau Covid-19 năm 2022 đang giảm dần. Doanh số bán lẻ ghi nhận tốc độ tăng trưởng 11,5% trong tháng 4, ngang bằng so với tháng 3/2023.

Thu hút đầu tư nước ngoài (FDI) tiếp tục chịu ảnh hưởng của dòng vốn đầu tư toàn cầu. Theo đó, cam kết FDI đạt 3,4 tỷ USD vào tháng 4 năm 2023, tăng 46% so với tháng 3. Tuy nhiên, vốn FDI cam kết lũy kế 4 tháng đầu năm 2023 chỉ đạt 8,8 tỷ USD, thấp hơn 17,9% so với cùng kỳ năm 2022.

Lạm phát chỉ số giá và lạm phát cơ bản tiếp tục giảm nhẹ. Lạm phát chỉ số giá tiêu dùng (CPI) giảm từ 3,4% trong tháng 3 xuống 2,8% trong tháng 4. Trong đó, lương thực và thực phẩm, cũng như nhà ở và vật liệu xây dựng là những nhân tố chính gây ra lạm phát CPI trong tháng 4.

Lạm phát cơ bản, không bao gồm lương thực, năng lượng và các mặt hàng bị kiểm soát giá điều chỉnh giảm từ 4,9% trong tháng 3 xuống 4,6% trong tháng 4, nhưng vẫn cao hơn mục tiêu chính sách 4% do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam quy định. Trong khi đó, theo Ngân hàng Thế giới, việc tăng giá điện 3% gần đây và kế hoạch tăng lương khu vực công có thể tác động đến lạm phát trong nửa cuối năm.

Tăng trưởng tín dụng tháng 4/2023 ước tính đã giảm xuống 9,2% so với cùng kỳ. Theo nhận định của Ngân hàng thế giới, việc tín dụng chững lại bất chấp việc nới lỏng chính sách và cắt giảm lãi suất cho vay của Ngân hàng Nhà nước trong tháng 3 và thanh khoản thị trường dồi dào phản ánh khả năng hấp thụ yếu của nền kinh tế.

Sự sụt giảm trong xuất khẩu chủ yếu xuất phát từ sự suy giảm giảm đáng kể trong xuất khẩu các mặt hàng chủ chốt trong tháng 4/2023

Ứng phó với những “cơn gió ngược”

Nhận định của Ngân hàng Thế giới cho thấy, nền kinh tế đang phải đối mặt với những "cơn gió ngược" bên ngoài khi nhu cầu bên ngoài suy yếu tiếp tục tạo áp lực giảm xuất khẩu, dẫn đến sản xuất công nghiệp suy yếu. Mặc dù tiêu dùng trong nước vẫn mạnh nhưng tăng trưởng tín dụng chậm lại, phản ánh nhu cầu yếu.

Triển vọng thắt chặt hơn nữa các điều kiện tài chính toàn cầu đòi hỏi việc quản lý ngoại hối phải linh hoạt để thích ứng với các điều kiện bên ngoài. Và đẩy nhanh giải ngân đầu tư công có thể hỗ trợ tổng cầu và tăng trưởng kinh tế trong ngắn hạn, đồng thời đảm bảo đầu tư vào nguồn nhân lực và cơ sở hạ tầng xanh và có khả năng phục hồi để giúp thúc đẩy phát triển kinh tế trong dài hạn.

Chia sẻ với phóng viên bên lề một sự kiện mới đây, TS Võ Trí Thành – Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh cho rằng: 2 “cơn gió ngược” tác động đến nền kinh tế Việt Nam. Cơn gió thứ nhất là sự suy giảm kinh tế toàn cầu thể hiện rất rõ qua xuất khẩu, đầu tư nước ngoài vào Việt Nam. Cơn gió thứ hai là Việt Nam đang phải chịu tác động từ các điều kiện tài chính tiền tệ ngặt nghèo trong giai đoạn đồng tiền đắt hơn, chặt chẽ hơn, bên cạnh những áp lực khác.

Cụ thể hơn, ông Võ Trí Thành cho rằng, tiêu dùng, đầu tư, thương mại và xuất khẩu của Việt Nam đang suy giảm. Trong đó, xuất khẩu đang giảm rất mạnh. Đầu tư tư nhân chững lại, đầu tư nhà nước thì tiến độ thực hiện giải ngân chậm. Hoạt động đầu tư nước ngoài chưa được như mong muốn, có xu hướng giảm ít nhiều. Tiêu dùng là động lực còn lại cho tăng trưởng kinh tế nhưng tốc độ tăng tiêu dùng hiện nay cũng đang trong xu hướng giảm.

Để giải quyết trong ngắn hạn, vai trò của đầu tư công cực kỳ quan trọng và được đánh giá là khâu “then chốt” thúc đẩy tăng trưởng. Cùng với đó, kích cầu tiêu dùng thông qua giảm bớt khó khăn cho doanh nghiệp. Điều hết sức quan trọng nữa là cần thu hút du lịch từ nước ngoài, tạo kỳ vọng kinh tế dần quay lại sự phục hồi, cho dù rất khó khăn. Về xuất khẩu, Việt Nam cần cố gắng đa dạng hóa thị trường, tận dụng thị trường đang phục hồi tốt hơn như Trung Quốc. Đây là bước đi cần thiết cho sự tăng trưởng kinh tế.