Với các đợt tái bùng phát dịch COVID-19 trên toàn cầu, con đường đến điểm bình thường mới đang rất bấp bênh. Tại Việt Nam, sau bốn tháng kiểm soát dịch thành công, làn sóng dịch thứ hai đang bùng phát khi các ca nhiễm mới gia tăng kể từ cuối tháng 7. Trước diễn biến dịch bùng phát trở lại giới chuyên môn dự báo, sự hồi phục của nền kinh tế Việt Nam nói riêng và thế giới nói chung có thể chậm hơn so với kỳ vọng trước đó.
Đánh giá trong báo cáo Chiến lược đầu tư tháng 8/2020 mang tên “Thận trọng trước bức tranh vĩ mô kém sắc” vừa công bố, các chuyên gia của Công ty Chứng khoán Rồng Việt (VDSC) cho biết, chỉ số Stringency của Việt Nam bắt đầu tăng đáng kể lên 64 điểm, tăng 10 điểm so với tuần trước. Dự báo, chỉ số này sẽ tiếp tục tăng trong vài tuần tới.
Cũng theo VDSC, chỉ số Stringency là một chỉ số tổng hợp được Đại học Oxford xây dựng và thực hiện bằng cách kết hợp 9 chỉ số phụ đo lường việc: đóng cửa trường học, đóng cửa nơi làm việc, hủy bỏ các sự kiện công cộng, hạn chế tụ tập, ngừng giao thông công cộng, yêu cầu ở nhà, hạn chế di chuyển nội địa, hạn chế đi lại quốc tế và chiến dịch thông tin công cộng, cho phép so sánh mức độ can thiệp của Chính phủ các nước.
Con đường gập ghềnh đến điểm bình thường mới
“Làn sóng COVID-19 thứ hai đang trì hoãn sự phục hồi kinh tế khi nhiều doanh nghiệp ở các thành phố được yêu cầu tạm thời đóng cửa kể từ đầu tháng 8/2020”, báo cáo của VDSC viết. Theo đó, tiêu dùng trong nước, đặc biệt là du lịch, một lần nữa đối mặt khó khăn. Người dân được khuyến khích ở nhà, tự bảo vệ bản thân và kỳ nghỉ hè sẽ kết thúc. Tần suất di chuyển như lái xe và đi bộ được đo bằng các ứng dụng của Apple, bắt đầu giảm xuống chỉ còn hơn 100 điểm, giảm 20 điểm so với tuần trước.
Số lượt tìm kiếm từ khóa ‘du lịch’ trên Google cũng đã giảm mạnh trong tuần cuối tháng 7/2020, sau khi ca nhiễm xuất hiện ở Đà Nẵng. Cùng với đó, thị trường chứng khoán biến động mạnh.
Theo VDSC, mặc dù tiêu dùng trong nước đã phục hồi nhờ nhu cầu dồn nén và khoản hỗ trợ tiền mặt trực tiếp của Chính phủ trong 3 tháng nhưng dường như đạt đỉnh. Làn sóng dịch thứ hai đang ảnh hưởng mạnh và trực tiếp đến sức mua cũng như tính lưu động của người tiêu dùng. Dự báo, doanh số hàng hóa và dịch vụ sẽ chậm lại trong quý 3/2020.
Số liệu từ Tổng cục Thống kê cho thấy, tổng doanh số hàng hóa và dịch vụ trong tháng 7/2020 chỉ tăng 3,3% so với tháng trước và 4,3% so với cùng kỳ năm trước. Người dân ưu tiên hàng hóa thiết yếu và các thiết bị gia dụng có doanh số tăng 7,5%. Chi tiêu cho giao thông vận tải giảm 6,4%. Ngoại trừ các thành phố lớn, sức tiêu dùng tại nhiều thành phố cấp 1 và cấp 2 chứng kiến tốc độ phục hồi yếu.
Liên quan đến gói kích thích của chính phủ, VDSC cho rằng, quá trình giải ngân vẫn diễn ra chậm chạp và không có công ty nào được tiếp cận các khoản vay ưu tiên cho mục đích thanh toán tiền lương.
“Đáng chú ý, tăng trưởng việc làm trong các khu công nghiệp lần đầu tiên trong những năm gần đây ghi nhận mức tăng trưởng âm. Số lượng công nhân trong ngành sản xuất giảm 1,8% so với cùng kỳ năm trước. Tình trạng thiếu đơn hàng xuất khẩu đã buộc ngày càng nhiều nhà máy phải đóng cửa, hệ quả là tỷ lệ thất nghiệp tăng. Giảm giờ làm diễn ra ở khắp nơi”, báo cáo của VDSC nhấn mạnh.
Khảo sát của IHS Markit cho thấy sự phục hồi trong lĩnh vực sản xuất của Việt Nam đã chậm lại trong tháng 7/2020. Cụ thể, Chỉ số sản xuất PMI đã giảm từ mức 51,5 điểm trong tháng 6/2020 xuống 47,6 điểm trong tháng 7/2020. Kết quả khảo sát cũng cho thấy, sản lượng sản xuất giảm nhẹ trong khi đơn đặt hàng mới quay đầu giảm sau đợt tăng vào tháng 6. Đơn đặt hàng xuất khẩu mới cũng giảm mạnh… Trong bối cảnh đó, các nhà sản xuất thu hẹp hoạt động mua hàng và giảm nhân sự.
Báo cáo của VDSC cho biết, từ năm 2014, các nhà sản xuất định hướng xuất khẩu tác động rất lớn đến nền kinh tế. Theo đó, kinh tế Việt Nam nhạy cảm hơn với những cú sốc về cung cầu từ bên ngoài khi thặng dư thương mại chiếm hơn 3% GDP trong năm 2019.
Suy thoái kinh tế toàn cầu đã gây thiệt hại cho tăng trưởng xuất khẩu Việt Nam cũng như đóng góp vào tăng trưởng GDP. Trong năm 2020, nhiều khả năng kim ngạch xuất khẩu sẽ đi ngang, đồng thời kéo tăng trưởng kinh tế giảm. Trong tình hình tiêu thụ và sản xuất yếu, tăng trưởng GDP được điều chỉnh xuống khoảng 2% trong năm nay.
“Trong khi gói kích thích đầu tiên nhắm đến chi tiêu hộ gia đình khi nhu cầu chi tiêu bị ứ đọng bởi giãn cách xã hội, gói kích thích sắp tới được kỳ vọng sẽ hỗ trợ các doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn và duy trì việc làm”, VDSC nhận định.
Vẫn có những điểm sáng hỗ trợ tăng trưởng
Nhận định về kinh tế Việt Nam nửa cuối năm 2020, các chuyên gia của VDSC cho rằng: “Có một số điểm sáng chính hỗ trợ cho tăng trưởng kinh tế”.
Đầu tiên, thặng dư thương mại được dự báo sẽ cao kỷ lục, vượt qua kết quả ấn tượng của năm 2019 (gần 11 tỷ USD). Bởi tính đến cuối tháng 7/2020, ước tính sơ bộ thặng dư thương mại đạt 6,5 tỷ USD, hầu hết đến từ hoạt động sản xuất thiết bị điện tử, máy tính và máy móc. Thặng dư thương mại khổng lồ sẽ phần nào bảo vệ nền kinh tế với những biến động trên thế giới.
Thứ hai, xuất khẩu sang EU dự kiến sẽ phục hồi mạnh mẽ sau 18 tháng giảm. Lập luận chính của được các chuyên gia của VDSC đưa ra, đó là: là sự tăng giá của đồng EUR sau khi quỹ phục hồi của châu Âu được thông qua. Tính đến nay, tỷ giá EUR/VND đạt hơn 27.000 đồng, tăng 6% so với đầu năm. Đến cuối năm 2020, khả năng sẽ tăng lên hơn 8%.
Sự mất giá tương đối của Việt Nam Đồng so với EUR là một điểm nhấn quan trọng, đặc biệt khi EVFTA đã có hiệu lực vào đầu tháng 8/2020. Châu Âu cũng đang ghi nhận những thành công ban đầu trong việc kiểm soát dịch bùng phát.
Cuối cùng, sự hỗ trợ của Chính phủ tiếp tục giúp các hoạt động cơ sở hạ tầng, tương tự như diễn biến vào năm 2019 khi đầu tư công tăng 50% so với cùng kỳ. Đầu tư công 7 tháng năm 2020 được ghi nhận ở mức 203 nghìn tỷ đồng, tăng 27,2% so với cùng kỳ và tương đương 42,7% kế hoạch 2020.
Đầu tư Nhà nước đạt 32,5 nghìn tỷ đồng, tăng 60,1% so với cùng kỳ. Đầu tư từ Bộ Giao thông Vận tải đã hoàn thành 41,6% kế hoạch cả năm và tăng 91,7% so với cùng kỳ; tiếp theo là Bộ Y tế (34,7%, + 36,1% so với cùng kỳ), Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn (39,6%, + 34,7% so với cùng kỳ) và Bộ Giáo dục (31,3%, + 84,4% so với cùng kỳ).
Theo đánh giá của VDSC, sự hồi phục của nền kinh tế Việt Nam nói riêng và thế giới nói chung có thể chậm hơn so với kỳ vọng trước đó. Có những thời điểm Chính phủ đặt mục tiêu tăng trưởng 5% trong năm 2020 trước khi điều chỉnh mục tiêu xuống còn 3-4% hiện nay. Ngoài ra, kỳ vọng về việc mở cửa đường bay thương mại quốc tế có thể sẽ phải điều chỉnh lại khi khả năng dịch bùng phát luôn hiện hữu. “Do đó, kỳ vọng về kinh tế hồi phục nhanh chóng ở Việt Nam ngay từ nửa cuối năm nay sẽ cần xem xét một cách kỹ lưỡng”, VDSC nhấn mạnh.
Thanh Hải
Tạp chí Thị trường Tài chính – Tiền tệ (link gốc)
