Các nước Vùng Vịnh đổi mới trọng tâm an ninh lương thực sau lệnh cấm xuất khẩu gạo của UAE

Các chuyên gia cho biết lệnh cấm xuất khẩu và tái xuất khẩu gạo kéo dài 4 tháng của Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) sẽ có tác động lan tỏa đối với mạng lưới phân phối loại ngũ cốc quan trọng này, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết phải tăng cường khả năng phục hồi cũng như an ninh lương thực và dinh dưỡng ở khu vực Trung Đông.

Trong khi đó, động thái này có thể thúc đẩy sự sắp xếp lại các động lực thương mại, mở ra cơ hội cho các nhà xuất khẩu gạo khác thu hẹp khoảng cách nguồn cung thông qua thâm nhập và phát triển thị trường, lưu ý khả năng hạn chế gạo có thể khiến người tiêu dùng xem xét các loại ngũ cốc thay thế. Viện nghiên cứu cây trồng quốc tế cho vùng nhiệt đới bán khô hạn, hay ICRISAT, cho biết lệnh cấm của UAE “có ý nghĩa và cơ hội sâu sắc trên khắp khu vực Trung Đông”.

Sự gián đoạn chuỗi cung ứng có khả năng lan rộng thông qua các mạng lưới phân phối gạo đã được thiết lập, có khả năng dẫn đến tình trạng thiếu hụt và biến động giá cả ở Trung Đông, làm nổi bật nhu cầu cấp thiết đối với khu vực là ưu tiên sản xuất lương thực trong nước và đầu tư vào tự túc lương thực nông nghiệp để đảm bảo lâu dài thực phẩm.

ICRISAT, có trụ sở tại Hyderabad, Ấn Độ, vào tháng 6 đã công bố hợp tác với Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên hợp quốc và Ả Rập Saudi để nâng cao năng suất của cây kê và mè ở Ả Rập Saudi. Lệnh cấm của UAE “xúc tác cho một cuộc đối thoại mở rộng hơn về ngoại giao thương mại, thực hành thực phẩm bền vững và tầm quan trọng quan trọng của việc củng cố chuỗi cung ứng thực phẩm khu vực để cải thiện dinh dưỡng của người dân”.

Cuối tháng 7, UAE đã công bố lệnh cấm xuất khẩu và tái xuất khẩu gạo trong 4 tháng, có hiệu lực từ ngày 28/7, bao gồm các khu vực tự do ở UAE và tất cả các loại gạo. Các công ty muốn xuất khẩu hoặc tái xuất khẩu phải xin giấy phép xuất khẩu. Việc ngừng xuất khẩu của UAE diễn ra sau khi Ấn Độ - chiếm 40% xuất khẩu gạo toàn cầu - tuyên bố tạm dừng xuất khẩu gạo non-basmati, với lý do mùa màng bị thiệt hại đáng kể do mưa gió mùa lớn và giá gạo trong nước tăng.

Các chuyên gia cho rằng có một sự khuyến khích rõ ràng đối với các quốc gia Trung Đông nhằm nỗ lực thúc đẩy các ngành nông nghiệp địa phương, trồng lúa và các loại lương thực thiết yếu khác, đặc biệt là các loại đậm đặc vi chất dinh dưỡng, nơi có thể phát triển các cơ hội lợi thế so sánh trong dài hạn.

Điều này có thể giảm thiểu sự phụ thuộc vào nhập khẩu, tăng cường an ninh lương thực và dinh dưỡng, đồng thời kích thích tăng trưởng kinh tế. Lệnh cấm có thể thúc đẩy sự thay đổi trong hành vi của người tiêu dùng, khuyến khích khám phá các loại ngũ cốc thay thế và thúc đẩy nhu cầu về các lựa chọn thực phẩm đa dạng, bao gồm các loại thực phẩm dinh dưỡng tăng cường như kê, quinoa và ở một mức độ nào đó là đậu (các loại đậu ngũ cốc).

Động thái của UAE được cho là sẽ tác động đến một số quốc gia phụ thuộc vào nhập khẩu, như Zimbabwe, Benin và Somalia, những quốc gia đang phải đối phó với những thách thức về an ninh lương thực của chính họ.

Deniz Istikbal, một nhà nghiên cứu kinh tế tại Tổ chức Nghiên cứu Chính trị, Kinh tế và Xã hội, một tổ chức tư vấn có trụ sở tại Ankara, Turkiye cho biết, ngay cả trước khi có lệnh cấm, nhiều quốc gia đã trải qua lạm phát lương thực do đại dịch Covid-19 và xung đột Nga-Ukraine. Các chuyên gia cũng lạc quan rằng tác động có thể được quản lý và sẽ cho phép các nhà hoạch định chính sách phát triển một số giải pháp để ngăn chặn sự gia tăng giá lương thực, vì họ “sợ bất ổn chính trị và kinh tế” và vì nền kinh tế thế giới “chưa sẵn sàng cho một đợt tăng giá lương thực khác”.

Anis Khayati, Giáo sư kinh tế tại Đại học Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Bahrain, lưu ý rằng hầu hết các quốc gia thuộc Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh (GCC) đã tuyên bố rằng họ sẽ không bị ảnh hưởng bởi bất kỳ cuộc khủng hoảng nào liên quan đến tình trạng thiếu gạo toàn cầu, bởi vì họ sở hữu đủ dự trữ ngũ cốc, ngoài việc không tiêu thụ một lượng lớn loại mà Ấn Độ đã cấm xuất khẩu. Tuy nhiên, gạo trắng thường được mua bởi những người có thu nhập hạn chế và tỷ lệ của họ không nhỏ ở hầu hết các nước GCC.

Ngoài ra, gạo trắng rất quan trọng ở một số quốc gia châu Phi như Sudan, Djibouti và Ethiopia, và quyết định của UAE rõ ràng sẽ khiến giá cao hơn, điều này sẽ làm tăng áp lực lạm phát và khiến tình trạng của người tiêu dùng ở châu Phi trở nên tồi tệ hơn. Khu vực có đủ gạo dự trữ kéo dài từ 6 tháng đến một năm. Gạo basmati là lương thực chính trong chế độ ăn của GCC.

Theo một nghiên cứu do Cơ quan Phát triển Thương mại Pakistan công bố, Trung Đông là thị trường tiêu thụ gạo basmati hàng đầu mà khu vực này nhập khẩu từ Ấn Độ và Pakistan và chiếm tới 37,8% tổng lượng gạo tiêu thụ.

Viện ICRISAT cho biết khi gạo phải đối mặt với hạn chế trong bối cảnh lệnh cấm xuất khẩu kéo dài 4 tháng của UAE, người tiêu dùng có thể đổ xô sang các loại ngũ cốc thay thế, có khả năng đẩy giá lúa mì, lúa mạch, quinoa và kê lên cao. Sự gia tăng nhu cầu này có thể phá vỡ trạng thái cân bằng giữa cung và cầu. Ngoài ra, việc tìm kiếm các sản phẩm thay thế có thể gây ra hiệu ứng domino, thúc đẩy nhu cầu về cây trồng trên toàn cầu và chuyển hướng dòng chảy thương mại.