Áp lực điều hành kinh tế vĩ mô đang gia tăng

Xuất hiện những tín hiệu không tích cực

Báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) tại phiên họp họp Chính phủ thường kỳ tháng 2/2023 về tình hình kinh tế - xã hội tháng 2 và 2 tháng đầu năm 2023 cho thấy, kinh tế vĩ mô tiếp tục được giữ ổn định, các cân đối lớn bảo đảm, lạm phát được kiểm soát ở mức phù hợp. Thị trường tiền tệ cơ bản ổn định, lãi suất cho vay bắt đầu có xu hướng giảm; thanh khoản hệ thống ngân hàng được bảo đảm; điều hành tỷ giá phù hợp với diễn biến thị trường, đáp ứng nhu cầu ngoại tệ trong nước. Thu ngân sách nhà nước 2 tháng và thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đăng ký cấp mới có tín hiệu tích cực. Hoạt động sản xuất, kinh doanh tiếp tục tăng trưởng nhờ sức cầu tiêu dùng trong nước, các hoạt động kinh tế trở lại bình thường sau Tết. Hoạt động thương mại, dịch vụ tiếp tục xu hướng tăng cao.

Dù tình hình kinh tế - xã hội ghi nhận diễn biến tích cực nhưng Thứ trưởng Bộ KH&ĐT Trần Quốc Phương cũng cho biết đang có nhiều khó khăn thách thức ảnh hưởng đến điều hành kinh tế vĩ mô thời gian tới, ví như: Thị trường xuất khẩu suy giảm; thị trường và doanh nghiệp bất động sản gặp nhiều khó khăn; rủi ro trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp tăng ...

“Tình hình này đã và đang tác động trực tiếp, rõ nét hơn đến hoạt động sản xuất, kinh doanh, thị trường tài chính, tiền tệ, lao động, việc làm trong nước và có thể tác động đến mục tiêu tăng trưởng kinh tế quý I/2023 tạo sức ép cho các quý tiếp theo và cũng tạo áp lực lớn tới kinh tế vĩ mô và công tác điều hành”, Thứ trưởng Phương nói.

Các chuyên gia kinh tế cũng cùng có những lo ngại khi thấy “xu hướng xấu đi ngày càng rõ nét”. Ông Phan Đức Hiếu, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho rằng, những kết quả tốt đẹp đạt được trong năm 2022 đã che lấp đi những khó khăn, mờ đi tình hình xấu đã xuất hiện từ những tháng cuối năm 2022. Rất nhiều chỉ số tiếp tục giảm trong 2 tháng đầu năm 2023. Điều này, rất đáng lo.

Ông Phan Đức Hiếu cho biết, từ quý IV/2022 đến nay, hoạt động sản xuất, kinh doanh, sản xuất công nghiệp, xuất khẩu tiếp tục chậm lại, các chỉ số PMI, đơn đặt hàng mới cũng đều suy giảm. Tính chung 2 tháng đầu năm 2023, chỉ số IIP toàn ngành công nghiệp ước giảm 6,3% so với cùng kỳ năm trước. Số doanh nghiệp rời thị trường hơn doanh nghiệp thành lập mới. Trong bối cảnh đó, diễn biến bất định của tình hình địa chính trị và kinh tế thế giới sẽ tiếp tục có những tác động không tốt tới tình hình kinh tế trong nước.

Cùng chung quan điểm, TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế trưởng BIDV cũng nhận định tình hình kinh tế đang kém tích cực hơn khi nhiều lĩnh vực như xuất nhập khẩu, tăng trưởng bán lẻ tiêu dùng, giải ngân FDI… đều có dấu hiệu chậm lại hoặc suy giảm. Hơn nữa, trong 2 tháng đầu năm 2023, có 51.401 doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường, tăng 14,5% so với cùng kỳ năm 2022, trong khi đó số doanh nghiệp thành lập mới, quay trở lại hoạt động chỉ được gần 38.000 doanh nghiệp. Như vậy, mỗi tháng có tới 25.700 doanh nghiệp rời thị trường.

“Trước đây số doanh nghiệp tạm đóng cửa chỉ chiếm khoảng 50-70% số doanh nghiệp đăng ký mới và quay trở lại hoạt động nhưng hiện nay tỷ lệ này lớn hơn nhiều. Đây là lần đầu tiên xuất hiện tình trạng này và là tín hiệu khá xấu”, TS. Cấn Văn Lực nêu quan điểm.

Chính sách tài khóa cần đóng vai trò quan trọng và quyết định

Để hóa giải những áp lực đang tăng lên, Thứ trưởng Trần Quốc Phương nhấn mạnh: “Tình hình đang yêu cầu các giải pháp điều hành phải chủ động, quyết liệt, hiệu quả hơn để xử lý ngay, không làm tăng thêm các khó khăn, thách thức, tác động dây chuyền đến các ngành, lĩnh vực, động lực tăng trưởng của nền kinh tế”.

Để nhất quán kiên định với ổn định vĩ mô, giảm bớt khó khăn cho sản xuất kinh doanh, đưa kinh tế phục hồi, đạt mục tiêu tăng trưởng, Thứ trưởng Trần Quốc Phương và các chuyên gia có chung khuyến nghị, cần tiếp tục xác định trọng tâm chính sách để kiểm soát lạm phát là đồng thời cả chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ. Trong đó chính sách tài khóa phải đóng vai trò quan trọng và quyết định. Có chính sách hỗ trợ kịp thời, hạn chế tối đa ảnh hưởng đến việc cải thiện nguồn cung trong nước, tác động tích cực đến tăng trưởng kinh tế...

Cũng theo các chuyên gia, Bộ Tài chính cần khẩn trương xây dựng bổ sung ngay các giải pháp hỗ trợ sản xuất kinh doanh như: miễn, giãn, hoãn, gia hạn thuế, phí, lệ phí và tiền sử dụng đất để trình cấp có thẩm quyền quyết định. Bên cạnh đó, cần  sớm hoàn Thuế Giá trị gia tăng cho doanh nghiệp, hoạt động sản xuất kinh doanh.

Thực thi chính sách tài khóa có trọng tâm, trọng điểm, tập trung hỗ trợ doanh nghiệp, người dân để giảm áp lực chi phí đầu vào, thúc đẩy sản xuất, giảm giá đầu ra nhằm kiểm soát lạm phát; thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thông qua giải ngân vốn đầu tư công, Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, 3 Chương trình mục tiêu quốc gia; hỗ trợ người dân, nhất là người nghèo, lao động thu nhập thấp, đối tượng yếu thế.

Về chính sách tiền tệ, tiếp tục điều hành linh hoạt, chủ động, kịp thời, hiệu quả, phối hợp chặt chẽ với chính sách tài khóa, chính sách vĩ mô khác, giảm mặt bằng lãi suất huy động và cho vay, giữ ổn định mặt bằng tỷ giá phù hợp. 

Chính sách về giá thận trọng, giữ ổn định, phù hợp giá các mặt hàng do Nhà nước quản lý; xác định thời điểm và lộ trình điều chỉnh giá phù hợp, tránh giật cục, tác động cộng hưởng đến giá hàng hóa, dịch vụ khác. Đồng thời cần có  chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, người dân trong trường hợp cần thiết, nhất là khi điều chỉnh giá các nhóm hàng ảnh hưởng lớn đến chi phí sản xuất, kinh doanh, sinh hoạt của người dân như giá điện, nước, y tế...

Với những giải pháp như trên, TS.Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế trung ương (CIEM) kỳ vọng từ quý II/2023, xuất khẩu và sản xuất sẽ tốt lên và điều hành kinh tế vĩ mô của Chính phủ hy vọng sẽ trôi chảy hơn, thận trọng hơn; sử dụng công cụ thị trường nhiều hơn là các mệnh lệnh can thiệp hành chính.

“Khó khăn, bất định có thể kéo dài càng cần phải được hóa giải bằng hành động mạnh mẽ hơn, kịp thời hơn. Vấn đề là Chính phủ và các cơ quan cần hành động cụ thể, thực chất, quyết liệt các giải pháp đã đề ra”, ông Phan Đức Hiếu nhấn mạnh.