Tăng trưởng vượt trội và những khoảng trống chiến lược của doanh nghiệp gia đình Việt Nam

07/12/2025 - 09:045 phút đọc

Doanh nghiệp gia đình Việt Nam mạnh mẽ trước môi trường kinh doanh đầy biến động

Khảo sát năm 2025 của PwC ghi nhận doanh nghiệp gia đình Việt Nam đang hoạt động trong một môi trường kinh doanh đầy biến động, được định hình bởi AI, chuyển đổi công nghệ, biến đổi khí hậu và thay đổi hành vi người tiêu dùng. Việt Nam đồng thời nổi lên như thị trường có sức bền đặc biệt nhờ các cải cách cơ cấu và định hướng phát triển khu vực tư nhân theo Nghị quyết 68-NQ/TW.

margin: 15px auto;" />

Trong bối cảnh này, theo báo cáo của PwC, doanh nghiệp gia đình Việt Nam đạt những kết quả nổi bật. Có tới 75% ghi nhận tăng trưởng doanh số, cao hơn nhiều so với mức toàn cầu 57%; 41% đạt tăng trưởng hai con số. Đáng chú ý, tỷ lệ đặt mục tiêu “tăng trưởng nhanh chóng và mạnh mẽ” đạt 31%, cao gần gấp đôi mức toàn cầu 16%. Các chỉ số này thể hiện khát vọng rõ ràng và sự sẵn sàng nắm bắt cơ hội trong giai đoạn thị trường tái cấu trúc mạnh mẽ.

Tuy nhiên, môi trường Việt Nam cũng là môi trường “siêu năng động”, khi 97% lãnh đạo cho biết thị trường thay đổi liên tục, cao hơn mức 89% toàn cầu. Các lãnh đạo Việt Nam cảm nhận tác động mạnh hơn từ biến động kinh tế, đổi mới công nghệ và thay đổi hành vi người tiêu dùng. Đặc biệt, 66% nhận thấy tác động mạnh từ đổi mới công nghệ, so với chỉ 39% toàn cầu.

Sự biến động đó dẫn tới một nghịch lý, dù nhận thức sâu sắc về áp lực thay đổi, hành động của doanh nghiệp vẫn thiên về phản ứng. Trong việc ứng phó với hành vi người tiêu dùng, 44% chọn phản ứng khi tín hiệu đã rõ, chỉ 9% chủ động dự đoán. Điều này cho thấy doanh nghiệp còn thiếu nền tảng chiến lược cần thiết để duy trì lợi thế trong các chu kỳ biến động mới.

Tầm nhìn dài hạn của doanh nghiệp Việt Nam tương đối rõ ràng khi 91% ưu tiên đảm bảo khả năng chống chịu, 72% chú trọng đổi mới sáng tạo, 69% tăng cường chuyển đổi số. Tuy nhiên, việc thực thi lại nghiêng về tối ưu hóa hoạt động cốt lõi hơn là đổi mới mang tính đột phá. Ví dụ, dù “tiến bộ công nghệ” được xem là cơ hội quan trọng nhất, “trí tuệ nhân tạo” đồng thời được coi là rủi ro khiến nhiều lãnh đạo thận trọng.

Một thách thức khác đến từ nội bộ là 41% doanh nghiệp thiếu chuyên môn nội bộ và 38% ghi nhận thiếu đồng thuận thế hệ. Vì vậy, dù doanh nghiệp sở hữu các giá trị truyền thống làm nền tảng, sự chuẩn bị cho năng lực tương lai – từ nhân sự, quản trị đến công nghệ – chưa tương xứng với tham vọng tăng trưởng.

Bốn trụ cột chiến lược cho giai đoạn phát triển mới

Khảo sát của PwC chỉ ra bốn trụ cột chiến lược mà các doanh nghiệp gia đình dẫn đầu toàn cầu đang theo đuổi. Tại Việt Nam, cả bốn trụ cột này đều đã có nền tảng, nhưng nhiều yếu tố vẫn chưa được khai thác đúng mức.

Thứ nhất, nâng tầm mục tiêu. Cụ thể, mục tiêu rõ ràng và được chuẩn hóa là nền tảng cho các năng lực thúc đẩy tăng trưởng.

Doanh nghiệp gia đình Việt Nam nổi tiếng với mục tiêu rõ ràng. 84% có mục tiêu doanh nghiệp, 91% đã chuẩn hóa giá trị gia đình. Tuy vậy, phần lớn vẫn giữ mục tiêu trong nội bộ, chỉ 22% truyền thông ra bên ngoài, thấp hơn mức toàn cầu 45%.

Điều này khiến mục tiêu – vốn là lợi thế chiến lược tự nhiên – chưa trở thành đòn bẩy cạnh tranh. Việc liên kết mục tiêu với giá trị dành cho khách hàng (22%) và truyền thông đối ngoại là bước cần thiết để mục tiêu trở thành công cụ tạo niềm tin và thu hút nhân tài.

Thứ hai, tăng cường tính linh hoạt qua quản trị chuyên nghiệp. Dù 72% lãnh đạo đánh giá doanh nghiệp linh hoạt, khảo sát chỉ ra tính linh hoạt này là “ảo” do thiếu cấu trúc phù hợp. Cụ thể, chỉ 34% doanh nghiệp vận hành mô hình tập trung cao, thấp hơn mức toàn cầu 45%; 47% HĐQT chỉ gồm thành viên gia đình; chỉ 6% có hiến pháp gia đình và 22% có thỏa thuận cổ đông

Việc thiếu góc nhìn đa dạng và thiếu quy tắc rõ ràng khiến doanh nghiệp khó đưa ra quyết định táo bạo – đặc biệt trong bối cảnh biến động liên tục. Bổ sung thành viên độc lập và chuẩn hóa khung quản trị là giải pháp nền tảng để doanh nghiệp tăng tốc.

Thứ ba, phát huy nguồn vốn dài hạn. Doanh nghiệp gia đình Việt Nam có lợi thế lớn về vốn dài hạn. Tuy nhiên, cách triển khai lại thiên về ngắn hạn. 63% ưu tiên lợi nhuận tức thời, chỉ 9% đặt bền vững dài hạn là ưu tiên khi đầu tư. Trong đổi mới, doanh nghiệp cũng thiên về “đi theo xu hướng ngành” thay vì tiên phong.

Đặc biệt, nhiều doanh nghiệp chủ yếu dựa vào lợi nhuận nội bộ để tài trợ đổi mới, dẫn đến hạn chế khi thực hiện các khoản đầu tư công nghệ hoặc ESG.

Ở nhóm có Văn phòng Gia đình (47%), chỉ số liên kết mục tiêu đầu tư với tạo giá trị dài hạn vẫn chưa rõ ràng. 50% giữ thái độ trung lập với ESG, dù 38% ưu tiên đầu tư tác động. Văn phòng Gia đình cần được trao quyền mạnh hơn để dẫn dắt các khoản đầu tư dài hạn, giảm áp lực lên hoạt động kinh doanh cốt lõi.

Thứ tư, bảo vệ và phát huy danh tiếng. Dù danh tiếng là tài sản lớn của doanh nghiệp gia đình, mức ưu tiên tại Việt Nam chỉ 62%, thấp hơn mức toàn cầu 78%. Lo ngại lớn nhất liên quan đến rủi ro đạo đức trong chuỗi cung ứng, với tỷ lệ 41% – cao hơn gấp đôi toàn cầu. Điều này phản ánh yêu cầu cấp thiết về minh bạch, quản trị chuỗi cung ứng và tiêu chuẩn đối tác.

Doanh nghiệp Việt Nam đang ở ngã rẽ giữa “dẫn dắt phát triển bền vững” hoặc “chỉ đóng vai trò hỗ trợ”. Việc chủ động tích hợp ESG, xây dựng danh tiếng dựa trên hành động cụ thể sẽ quyết định khả năng thu hút nhân tài và mở rộng thị trường.

"Khi làm chủ sự kết hợp của 4 trụ cột này, các doanh nghiệp gia đình không chỉ bảo vệ di sản mà còn vươn tầm ảnh hưởng trong nền kinh tế Việt Nam và xa hơn thế", bà Lương Thị Ánh Tuyết, Lãnh đạo dịch vụ Doanh nghiệp tư nhân, PwC Việt Nam cho biết.